Krakowscy Radni zdecydowali na rzecz klimatu. Już od 1 lipca 2024 r. cały Kraków zostanie objęty Strefą Czystego Transportu, która ma przyczynić się do eliminacji najstarszych pojazdów z miasta, a tym samym znacząco ograniczyć emisję zanieczyszczeń.
Już za półtora roku w Polsce zostanie wdrożona pierwsza Strefa Czystego Transportu (SCT). Zgodnie z przyjętą uchwałą, wdrożenie SCT w stolicy Małopolski przebiegać będzie w dwóch etapach. Pierwszy przewidziany jest między 1 lipca 2024 roku a 30 czerwca 2026 r. W tym okresie do SCT będą mogły wjechać pojazdy benzynowe oraz zasilane gazem LPG spełniające normę Euro 1 lub wyprodukowane od 1992 r. W przypadku Diesli obowiązywać ma norma Euro 2 (lub produkcja od 1995 r.). Pojazdy zarejestrowane po 1 marca 2023 r. zostaną objęte surowszymi limitami. W przypadku samochodów z silnikami benzynowymi minimalny limit stanowić będzie norma Euro 3 (produkcja od 2000 r.), a dla samochodów z silnikami Diesla – norma Euro 5 (produkcja po 2008 r.). Docelowe ograniczenia mają zacząć obowiązywać od 1 lipca 2026 r. To właśnie wtedy pojazdy, niezależnie od daty ostatniej rejestracji, podlegać będą tym samym wymogom. W efekcie do Krakowa nie będą mogły wjechać samochody zasilane benzyną oraz LPG niespełniające normy Euro 3 lub produkowane przed 2000 r., natomiast dla silników Diesla mowa o normach poniżej Euro 5 lub produkcji przed 2008 r.
Chociaż pierwsze założenia obejmowały implementację Strefy w wydzielonej części miasta, obejmującej teren od Kleparza do Starego Podgórza oraz pomiędzy Nowym Światem a Grzegórzkami, ostatecznie – w celu zwiększenia efektywności rozwiązania – zdecydowano, by Strefa objęła cały obszar miejski.
– Jest to historyczna decyzja. Kraków, jedno z najbardziej zanieczyszczonych miast Polski (smog utrzymuje się tu przez 105 dni w roku) jest pierwszym, które postanowiło wprowadzić Strefę Czystego Transportu obejmującą całe miasto. Przyjęty przez urzędników progresywny charakter Strefy, pozwoli mieszkańcom, jak też przyjezdnym, na przystosowanie się do nowych wytycznych, które zaczną obowiązywać już od połowy 2024 r. – mówi Maciej Mazur, Dyrektor Zarządzający PSPA, Wiceprezydent AVERE.
Uprawnione do wjazdu na teren Strefy Czystego Transportu i poruszania się po niej zostaną pojazdy oznaczone nalepką, której umieszczenie w lewym dolnym rogu przedniej szyby będzie obowiązkowe. Za kontrolę odpowiadać mają strażnicy miejscy, a niedostosowanie się do przepisów poskutkuje nałożeniem grzywny w wysokości do 500 zł. Oprócz wyłączeń ustawowych (obejmujących m.in. pojazdy określonych służb publicznych, jak również samochody zeroemisyjne), zwolnione z obostrzeń będą pojazdy historyczne, auta specjalne, m.in. kampery, bankowozy, food trucki czy karawany, samochody służb ratunkowych i pojazdy należące do osób, które mają co najmniej 70 lat i są prowadzone w trakcie wjazdu i poruszania się w strefie wyłącznie przez właścicieli.
Wdrożenie strefy w Krakowie poprzedził szereg działań. Już w 2019 r. wykonano pomiary realnej emisji ruchu drogowego, które na potrzeby ostatniej uchwały zostały ponowione w 2021 r. Po zakończeniu badań przeprowadzono konsultacje społeczne. Pierwsze konsultacje miały miejsce pomiędzy 17 kwietnia a 13 maja br. w formie siedmiu spotkań z mieszkańcami, trzech z przedsiębiorcami oraz pięciu dyżurów telefonicznych. W efekcie do Krakowskiego ZTP złożonych zostało ponad 600 uwag i opinii. Druga sesja konsultacji, dotycząca już projektu uchwały, została rozpoczęta 20 września i trwała do 10 października.
Jak pokazują zachodnie przykłady, SCT zapewniają wymierne korzyści w obszarze ochrony powietrza. Przykładem może być wprowadzona z początkiem 2008 r. Strefa w Berlinie, która przełożyła się na spadek emisji cząstek stałych z pojazdów aż o 50% (173 tony w skali roku), a tlenków azotu o 20% (1500 ton/rok). Ponadto, dzięki Strefie, w stolicy Niemiec zmniejszono o 70% liczbę rejestracji aut osobowych, które nie spełniały normy emisji spalin Euro 2, a ciężarowych o 55%. Z kolei powiększenie SCT w Rotterdamie (od 2016 r.) zaowocowało zmniejszeniem emisji PM z transportu o 20-30%, zaś w Londynie zauważalnie zredukowało emisję tlenków azotu o 31%.
– Działania PSPA na rzecz powstawania oraz promowania rozwiązania, jakim są Strefy Czystego Transportu trwają już od 2019 r. To właśnie wtedy powstał raport o Strefach Czystego Transportu, w którym wyjaśniono zagadnienie Stref oraz zawarto informacje na temat ich wdrażania w innych europejskich miastach. W momencie tworzenia dokumentu w Europie wprowadzono lub planowano wdrożenie 225 stref. Obecnie funkcjonuje już ich ponad 300, a kolejne 200 jest planowanych. To dwukrotność liczby sprzed zaledwie trzech lat – dodaje Maciej Mazur.
Kolejnym działaniem PSPA na rzecz przyspieszenia rozwoju SCT było zawiązanie Komitetu Samorządowego PSPA, który rozpoczął swoją działalność w 2021 r. Do tej pory odbyło się 9 posiedzeń Komitetu, które skutkowały ponad 18 godzinami obrad, w których łącznie wzięło udział 168 uczestników. W tym samym roku, wspólnymi PSPA oraz Unii Metropolii Polskich utworzyły Koalicję Miast na rzecz rozwoju Stref Czystego Transportu.
Wśród ostatnich inicjatyw PSPA na rzecz Stref Czystego Transportu należy z pewnością wymienić wyjazd studyjny, który odbył się w dniach 25-29 kwietnia 2022 r. Podczas wyjazdu, zrealizowanego pojazdami elektrycznymi (łącznie ponad 4 tysięcy przejechanych kilometrów), przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego mieli szansę odwiedzić 4 różne Strefy Czystego Transportu: w Berlinie, Antwerpii, Eindhoven i Rotterdamie. Podczas podróży uczestnicy poznali różne podejścia oraz rozwiązania w zakresie implementacji SCT, które następnie wywarły realny wpływ na ich działania w Polsce. Zdobyta wiedza pozwoliła na opracowanie raportu pt. „Kompendium tworzenia Stref Czystego Transportu – Najlepsze praktyki”, którego premiera odbyła się podczas Kongresu Nowej Mobilności. Opracowanie stanowi zbiór wiedzy w temacie efektywnego wdrażania SCT. Treść raportu porusza wszystkie kluczowe kwestie w zakresie wdrażania stref czystego transportu w polskich miastach, od legislacji, przez badania emisji, opinii społecznej, efektywne planowanie samej implementacji, konsultacje społeczne, aż do momentu przyjęcia uchwały.
Aktualnie PSPA wraz z samorządowymi partnerami przygotowuje propozycje zmian Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, których celem jest uelastycznienie obecnych przepisów w nawiązaniu do rozwiązań stosowanych w krajach zachodniej Europy. Postulaty mają na celu zarówno odciążenie samorządów, jak i ułatwienie korzystania ze Stref samym mieszkańcom. Postulaty zakładają m.in. możliwość dopuszczenia przez radę gminy (w uchwale ustanawiającej strefę czystego transportu) wjazdu do SCT niezależnie od godziny za opłatą (w tym abonamentową), wprowadzenie alternatywnego rozwiązania umożliwiającego weryfikację uprawnień do wjazdu do SCT w postaci systemu teleinformatycznego, czy też rezygnację z ograniczenia możliwości poboru opłat za wjazd do SCT jedynie do 3 lat od dnia jej ustanowienia.
– Naszym celem jest popularyzacja zeroemisyjnego transportu oraz promowanie dobrych praktyk, które przyczyniają się do poprawy jakości powietrza, a tym samym ochrony klimatu. Dlatego wspólnie z Unią Metropolii Polskich oraz Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolią podpisaliśmy deklarację na rzecz rozwoju Stref Czystego Transportu. Wspieramy samorządy w procesie dekarbonizacji transportu na każdym możliwym etapie. Wspólnie wskazujemy kluczowe postulaty określające kierunki zmian w przepisach, które umożliwią społecznie akceptowalne i efektywne tworzenie stref w polskich miastach, czego przykładem mogą być choćby nalepki umożliwiające wjazd do Strefy. Przygotowaliśmy również kompendium wiedzy na temat wdrażania Stref, jak też tworzymy wnikliwe analizy i predykcje wpływu wdrożenia Stref. Ponadto wraz z samorządowcami byliśmy w krajach zachodnich Unii Europejskiej, gdzie zdobyliśmy doświadczenie oraz niezbędną wiedzę jak należy wdrażać Strefy Czystego transportu i na co w szczególności zwrócić uwagę – wskazuje Maciej Mazur.
Zobacz również
